Galicyjska Kolej Transwersalna – k.k. Galizische Transversalbahn została wybudowana w latach 1882 – 1884 tworząc ciąg komunikacyjny Cadca (obecnie Republika Słowacji) – Zwardoń – Żywiec – Sucha Beskidzka – Chabówka – Nowy Sącz – Stróże – Nowy Zagórz – Stryj (ob. Ukraina) – Stanisławów – Husiatyń. Łączna długość wybudowanej w dwa lata trasy wyniosła 577 km, co budzi uzasadniony podziw, biorąc pod uwagę poziom ówczesnej techniki.
Podstawowym celem inwestycji było stworzenie ciągu komunikacyjnego w przebiegu równoleżnikowym (transwersalnym – poprzecznym). Najważniejszym czynnikiem przesądzającym o budowie tej linii był aspekt militarny. Dzięki budowie tej trasy stworzono alternatywny ciąg komunikacyjny dla głównej linii Kraków – Lwów, istotnej strategicznie dla Cesarstwa Austro-Węgier. Ważnym aspektem była też spodziewana aktywizacja słabo rozwiniętych terenów Galicji, dla których kolej stała się impulsem do gospodarczego rozwoju.
Stacja Nowy Zagórz
W ramach ciągu Galicyjskiej Kolei Transwersalnej wykorzystano odcinki linii kolejowych zbudowanych przed 1882 rokiem: Zagórz – Chyrów (1872), Chyrów – Sambor – Stryj (1872), Stryj – Stanisławów (1873), Nowy Sącz – Stróże (1876).
Łączna długość Galicyjskiej Kolei Transwersalnej wyniosła 768km. Swoją militarną przydatność, szlak ten wykazał podczas I Wojny Światowej ułatwiając transport wojsk i zaopatrzenia, a także ewakuację rannych – szczególnie podczas bitew pod Limanową w listopadzie i grudniu 1914 roku oraz pod Gorlicami w 1915 roku.
Dworzec w Chabówce – stan sprzed 1945 roku
W okresie międzywojennym, w zmienionych realiach gospodarczych i politycznych trasa Galicyjskiej Kolei Transwersalnej służyła lokalnej społeczności zapewniając transport osób i towarów. Po II wojnie światowej odcinek między Olszanicą, a później (po korekcie granic w 1951 roku) Krościenkiem a Husiatyniem znalazł się na terytorium Ukrainy. Przez ponad 50 powojennych lat, dawny odcinek kolei galicyjskiej nadal służył do transportu osób i towarów. Ważne w nowej rzeczywistości odcinki Zwardoń – Żywiec – Sucha Beskidzka -Chabówka oraz Nowy Sącz – Jasło doczekały się elektryfikacji na na przełomie lat 70. i 80. XX wieku.
Wiadukt kolejowy w Grybowie
Niestety, leżący z dala od ważnych ciągów transportowych odcinek Nowy Sącz – Chabówka, w obliczu konkurencji transportu drogowego stracił na znaczeniu, czego efektem było zamknięcie regularnego ruchu pociągów pasażerskich w 2006 roku. Obecnie, poza pociągami turystycznymi utrzymuje się jedynie bardzo sporadyczny ruch pociągów technicznych. Pewnym pocieszeniem są sezonowe przejazdy pociągów retro ze Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce. Zmianę ma przynieść planowana od 2022 roku modernizacja linii Chabówka-Nowy Sącz wraz z budową nowego odcinka torów do Krakowa w ramach tzw. linii Podłęże-Piekiełko. Rok 2022 ma być ostatnim ,w którym istnieć będzie historyczna trasa kolejowa w kształcie z końca XIX wieku.
Osobom zainteresowanym tematem kolei na terenie dawnej Galicji polecamy następujące opracowania:
- R. Stankiewicz, E. Wieczorek, Kolej Transwersalna, wyd. Eurosprinter, Rybnik 2009,
- Z. Sułkowski, L. Zakrzewski, Parowozem z Chabówki do Nowego Sącza, Kraków 1993,
Pociąg turystyczny z parowozem OKz32-2 z 1934 w okolicach Raby Wyżnej